Harald Rosenløw Eeg: 'Scherf'

In het begin van Scherf valt het niet zo op, maar naarmate je de helft van het boek gepasseerd bent, wordt het heel erg duidelijk: dit is er eentje om goed te onthouden. Dit is een heel erg mooi boek. Een 'favoriet' in mijn databank en dan blijkt het alweer een jeugdboek te zijn dat die titel krijgt; de laatste 7 favorieten waren allemaal jeugd- of kinderboeken en het is al sinds P.C. Jersilds De ondas kloster geleden dat een roman voor volwassenen nog eens dat label kreeg. Dat was op 30 mei; exact 60 boeken geleden. Dit zijn die zeven:

Harald Rosenløw Eeg Scherf
Ted van Lieshout Gebr.
Kim Fupz Aakeson Stefman
Kim Fupz Aakeson Alles en Ulla Vilstrup
Goele Dewanckel en Pieter van Oudenheusden Ik verveel me nooit
Joke van Leeuwen Slopie
Astrid Lindgren Emil i Lönneberga

Misschien ben ik wel kritischer voor het 'volwassen' werk want tussen de laatste 60 zaten er ook boeken van Márquez, Claus, Bouazza, Roth, Bordewijk, Pleysier, Bekkers, Faulkner, Peixoto en Timm, en dat zijn toch ook geen sukkelaars. Maar blijkbaar vond ik ze toch niet helemaal overdonderend. Opmerkelijk is ook dat het jeugdige overwicht in mijn herinnering nog groter was; ik dacht ook Schaap met laarsjes van Maritgen Matter en Opa en het geluk van Jutta Bauer als favoriet aangeduid te hebben. Het zijn lappen.

Maar nu Scherf, 14+ zogezegd. Het is een sober en compact boek; hier geen lange zinnen met uitvoerige beschrijvingen maar diezelfde beschrijving heel treffend in één beeld, in één zin (die niet noodzakelijk een werkwoord en ander overbodigs bezit), kort en poëtisch. Een voorbeeld:

De herfst greep met naakte takken om zich heen. (p 116)

Of nog. De sfeer bij de uitrijking van de diploma's in vijftien woorden:

Stropdassen, strikjes, zweterige handen. Op elke rij ouders met een gelukzalige glimlach of zorgelijke rimpels. (p 145)

Dit maakt de tekst van het boek erg uitgepuurd; de zinsbouw is sober maar de inhoud is verrassend beeldrijk en suggestief - spreekt men ook niet zo over Bordewijk? Hier geen overduidelijkheid zoals bij Harry Potter maar voldoende ruimte voor eigen inbreng, er wordt heel wat open gelaten, heel wat verzwegen. En dat verzwijgen past dan weer wonderwel bij de thematiek want als Victors vader zwijgt, Victors moeder zwijgt en Sissel wat verzwijgt, moet ook Victor als verteller-focalisator niet alles aan onze neus hangen. Op het einde van het verhaal wordt de lezer achtergelaten met veel zelfgemaakte vermoedens en misschiens, en misschien is dat jammer maar wonderschoon is het alleszins.

Qua sfeertje deed het boek me al na een paar hoofdstukken denken aan Populärmusik från Vittula van Mikael Niemi, maar dan beheerster, ook in de humor hoewel er echt een aantal erg geestige momenten zijn. Sneeuw, jongetjes, Scandinavische koude, geestigheden, een popgroepje, een streng geloof op de achtergrond. Populärmusik från Vittula kreeg in Zweden de Augustpris in 2000; dat ze Scherf ook maar iets dergelijks geven want het verdient eer, veel eer. En misschien komt er dan een herdruk met een andere kaft want de kleuren zijn oké, maar de prent is toch niet alles. Kijk eens aan: als dat de grootse kritiek op een boek is..

Harald Rosenløw Eeg Scherf. Amsterdam-Hasselt: Afijn, 2004.